Wydawca treści
Obszary Natura 2000
Obszar Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody, wprowadzona do polskiego prawa dotyczącego ochrony przyrody w 2004 r., choć niektóre zapisy dotyczące tych obszarów włączono już do prawa polskiego w 2001 r. Natura 2000 to najbardziej kompleksowa i najlepiej legislacyjnie i politycznie przygotowaną Europejska sieć ekologiczna specjalnych obszarów ochrony, która jest wprowadzana we wszystkich krajach Unii Europejskiej, a którą tworzą poszczególne obszary Natura 2000 wyznaczane zgodnie z jednolitymi, naukowymi kryteriami zapisanymi w dyrektywie Rady Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej z 1992 r. o ochronie siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory w Europie.
Za obszary Natura 2000 uznaje się najistotniejsze tereny dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt, czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych całej Europy – czyli tzw. różnorodności biologicznej. Sposób ochrony w obrębie każdego z tych obszarów może być jednak inny. Bardzo istotnym elementem tego nowego systemu ochrony przyrody jest monitoring stanu siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt oraz ich populacji, za pomocą którego sprawdzana jest skuteczność działań ochronnych. Sieć Natura 2000 to system, który łączy dwa odrębne systemy obszarów chronionych wyznaczanych na podstawie prawa Unii Europejskiej. System ten nakłada się na dotychczasowe systemy obszarów ochrony przyrody funkcjonujące w państwach europejskich, ale nie zastępuje ich. Sieć Natura 2000 ma bowiem swe odmienne cele i funkcje. Podstawowym celem wprowadzania sieci obszarów chronionych Natura 2000 jest powstrzymanie wymierania gatunków zwierząt i roślin na obszarze Unii Europejskiej, a drugim prawie równie istotnym celem jest ochrona pełnego spektrum różnorodności biologicznej na tym obszarze w warunkach stałego monitorowania jej stanu i zachodzących zmian.
Jeden z podsystemów sieci Natura 2000 obejmuje obszary ważne dla ochrony dzikich ptaków (tzw. ostoje dzikich ptaków, formalnie nazywane „obszarami specjalnej ochrony ptaków" – OSO, a potocznie obszarami „ptasimi"). Prawną podstawa regulującą ich tworzenie jest Dyrektywa Ptasia uchwalona 2 kwietnia 1979 r., która zawiera założenia ochrony i zachowania wszystkich populacji ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim w obrębie Wspólnoty Europejskiej, prawne uregulowanie handlu i pozyskiwania ptaków łownych oraz przeciwdziałanie pewnym metodom ich łapania i zabijania. W celu gatunkowej ochrony ptaków wyznaczono ostoje - obszary specjalnej ochrony (OSO).
W ramach drugiego z podsystemów sieci Natura 2000 chronione są obszary wyznaczane dla ochrony określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk istotnych dla ochrony określonych gatunków roślin i zwierząt, innych niż ptaki (formalnie nazywane „specjalnymi obszarami ochrony siedlisk" – SOO, a potocznie obszarami „siedliskowymi"). Prawną podstawą ich tworzenia jest Dyrektywa Siedliskowa uchwalona 21 maja 1992 r. określająca zasady ochrony i zachowania siedlisk naturalnych, dzikiej fauny i flory oraz bioróżnorodności w obrębie europejskiego terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. W celu ochrony siedlisk dyrektywa wyznacza obszary określane mianem specjalnych obszarów ochrony (SOO).
W latach 2006-2007 na terenie Nadleśnictwa Dąbrowa, w ramach wyznaczania obszarów Natura 2000, została przeprowadzona Powszechna Inwentaryzacja Przyrodnicza. Podczas tych prac na terenie Nadleśnictwa stwierdzono występowanie 14 gatunków cennych roślin, w tym grzybienia północnego (Nymphaea candida) – gatunku wpisanego do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin. Jest to gatunek narażony w Polsce na wyginięcie, a jego występowanie zostało potwierdzone jedynie na 20 stanowiskach.
Prace inwentaryzacyjne wykazały dużą różnorodność siedlisk omawianego obszaru. Stwierdzono występowanie 24 przyrodniczych siedlisk leśnych i nieleśnych podlegających ochronie w ramach obszarów programu Natura 2000.
Podczas prac ujawnione zostały również cenne gatunki kręgowców. W lasach Nadleśnictwa Dąbrowa występują 3 gatunki ptaków wymienione w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Są to: bocian czarny, orzeł bielik i żuraw, mające na tym terenie swoje miejsca lęgowe. Spośród zinwentaryzowanych 4 gatunków nietoperzy mopek i nocek duży ujęte zostały w Załączniku II dyrektywy Rady nr 92/43/EEC z dn. 21.05.1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.
Poza wymienionymi gatunkami stwierdzono również występowanie innych cennych gatunków, takich jak bóbr, wydra, kumak nizinny i traszka grzebieniasta.
W zasięgu działania terytorialnego Nadleśnictwa Dąbrowa wyznaczono obszary:
Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Bory Tucholskie" PLB220009 – obejmuje swym zasięgiem 322 535,90 hektarów, z czego w Nadleśnictwie Dąbrowa 5488,16ha. Na obszarze tym, zainwentaryzowano 107 gatunków ptaków gniazdujących, w tym co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCK).
W okresie lęgowym obszar ten zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bielik (PCK), kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), podgorzałka (PCK), puchacz (PCK), rybitwa czarna, rybitwa rzeczna, zimorodek, żuraw, gągoł, nurogęś, tracz długodzioby (PCK) oraz licznie występujący błotniak stawowy.
W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego łabędzia krzykliwego (do 400 osobników) i żurawia (do 1800 osobników na noclegowisku). Utworzenie ptasiego Obszau Natura 2000 "Bory Tucholskie" sprawiła różnorodność ptactwa.
Dolina Dolnej Wisły (Kod Obszaru 040003)- specjalnej ochrony ptaków.
W zasięgu działania terytorialnego Nadleśnictwa Dąbrowa wyznaczono obszar specjalnej ochrony ptaków (wg. Dyrektywy Ptasiej) na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000 - Dolina Dolnej Wisły (Kod Obszaru 040003), o powierzchni ogólnej 34 909,20 ha. Obejmuje on odcinek doliny Wisły w jej dolnym biegu, od Włocławka do Przegaliny, zachowujący naturalny charakter i dynamikę rzeki swobodnie płynącej. Rzeka płynie w dużym stopniu naturalnym korytem, z namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami, w dolinie zachowane są starorzecza i niewielkie torfowiska niskie; brzegi pokryte są mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk. Miejscami dolinę Wisły ograniczają wysokie skarpy, na których utrzymują się murawy kserotermiczne i grądy zboczowe. Wisła przepływa w granicach obszaru przez kilka dużych miast, takich jak: Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz, Tczew.
Na tym obszarze występuje 5 gatunków ssaków wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, co najmniej 44 gatunki ptaków wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, a także 7 gatunków znajdujących się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Odnotowano tu gniazdowanie około 180 gatunków ptaków. Z grupy gatunków zagrożonych wyginięciem w Europie na tym terenie występuje 16 gatunków. Biorąc pod uwagę grupy gatunków zagrożonych wyginięciem w Polsce, na terenie tym stwierdzono: 1 gatunek skrajnie zagrożony, 6 silnie zagrożonych i 21 zagrożonych. Wśród chronionych gatunków ssaków, występujących na tym obszarze warto wymienić takie, jak: wilk, wydra, bóbr europejski, mopek, nocek duży. Występują tu 2 gatunki płazów wymienione w Załączniku II: kumak nizinny i traszka grzebieniasta. Spośród ptaków teren ten zasiedlają takie gatunki jak nurogęś, ohar, rybitwa białoczelna, rybitwa rzeczna, zimorodek, derkacz, ostrygojad, sieweczka rzeczna, mewa czarnogłowa. W okresie zimowym przebiega tędy szlak wędrówkowy takich gatunków, jak orzeł bielik, gągoł, nurogęś, bielaczek.
Równie bogata jest flora naczyniowa, licząca około 1350 gatunków roślin. Charakteryzuje ją duża różnorodność zbiorowisk, wśród których znajdują się siedliska wymienione w Załączniku I: łęgi topolowe, olszowe i jesionowe, olsy źródliskowe, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne.
W zasięgu działania terytorialnego nadleśnictwa wyznaczono Specjalny obszar ochrony siedlisk Sandr Wdy symbol PLH040017 (wg. Dyrektywy Siedliskowej) Jeden z najcenniejszych przyrodniczo fragmentów Borów Tucholskich, dolina i sandr Wdy. Obszar położony na równinie sandrowej, w którą głęboko wcina się Wda i jej dopływy, W rynnach polodowcowych i zagłębieniach wytopiskowych położone są rozmaite cenne ekosystemy wodne i bagienne. Obszar obejmuje rdzeniowe części Wdeckiego PK i jest reprezentatywny dla przyrody Borów Tucholskich.
Zamek Świecie (kod obszaru PLH040025). Zamek krzyżacki, położony w Świeciu nad Wisłą, pochodzi z XIV wieku, ale w XV w. wszedł w skład Państwa Polskiego. W XX w. przeprowadzono remont. Obecnie jest wynajęty i organizowane są w nim imprezy kulturalne. Na tym terenie występuje mopek, gatunek nietoperza wymieniony w Załączniku II.
Najnowsze aktualności
Zatrzymujemy wodę w Bedlenkach
Zatrzymujemy wodę w Bedlenkach
To kolejna inwestycja w Nadleśnictwie Dąbrowa mająca na celu zatrzymanie wody w lesie. Tym razem dofinansowana ze źródeł zewnętrznych.
Całe zadanie realizowane jest w ramach projektu „Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu- mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych”.
W ramach zadania w Leśnictwie Bedlenki powstaną dwa zbiorniki (retencyjny i wstępny) i urządzenia piętrzące na cieku prowadzącym wodę. Historycznie na terenie przeznaczonym do zalania znajdowały się najprawdopodobniej stawy rybne, które pod wpływem przeprowadzonych melioracji powojennych zostały osuszone, częściowo zasypane oraz teren poddany został sukcesji naturalnej. Od kilku lat w miejscu dużego zbiornika znajdowało się małe rozlewisko, które było konsekwencją działania na przepływającym obok rowie bobrów. Jest to łąka środleśna porośnięta trzciną pospolitą, sitami, rdestami i trawami. Łąkę otaczają grunty zadrzewione. Zabiegi małej retencji w Nadleśnictwie Dąbrowa to działania prowadzące do zwiększenia uwilgotnienia siedlisk przez podniesienie poziomu wód gruntowych środkami technicznymi, co ma miejsce i w tym przypadku poprzez budowę zbiorników. Potrzeba wykonania obiektów technicznych małej retencji i przysposobienia terenu do magazynowania wody spowodowana jest pogarszaniem się warunków wodnych w naszych lasach tzn.: mała ilość opadów, sukcesywnie zmniejszanie się zasobów wodnych i obniżenie poziomu wód gruntowych. Takie działania jak to oprócz zatrzymania wody ma także właściwości pośrednie- zwiększa bezpieczeństwo przeciwpożarowe przyległych obszarów leśnych a także wpłynie na wzbogacenie bioróżnorodności. Podniesienie poziomu wód gruntowych, głownie przy obrzeżach zbiornika wpłynie na poprawę jakości przylegających siedlisk leśnych, zmieni się jakość próchnicy glebowej co w późniejszym czasie zaowocuje pojawieniem się nowych gatunków roślin w otoczeniu. Tereny te jak i sam obiekt staną się miejscem gniazdowania ptactwa wodnego oraz będą stanowiły wielką atrakcje przyrodniczą, szczególnie, że w sąsiedztwie obiektu przebiegają bardzo modne wśród odwiedzających Dębowe Szlaki w Bedlenkach.
W ramach projektu powstaną dwa zbiorniki – główny (retencyjny) o powierzchni 22 445m2 jako zbiornik przepływowy o stałym poziomie piętrzenia wody utworzony w miejscu naturalnej doliny cieku, który nie ma nazwy. Ukształtowanie skarp wzdłuż brzegu pozostanie w stanie pierwotnym. Konstrukcję piętrzącą tego zbiornika stanowi grobla ziemna o kształcie trapezowym. Korpus grubli wykonany będzie z miejscowych gruntów, zagęszczonego piasku średnioziarnistego. Skarpa grobli od strony odpowietrznej zostanie umocniona płatami darni a na stronie odwodnej zostanie wykonany narzut kamienny klinowany z kamienia łamanego do wysokości poziomu wody. Dodatkowo (pod narzutem kamiennym) znajdzie się warstwa pospółki i geowłókniny w celu zapewnienia szczelności. U podstawy skarpy zostanie wykonana palisada z kołów drewnianych ryglująca narzut kamienny na skarpie. Ta część drewna będzie na stałe zanurzona w wodzie więc można tu było użyć drewna iglastego, niekorowanego gdyż woda będzie dla niego najlepszym impregnatem. Korona grobli obłożona będzie warstwą organiczną i obsiana mieszankami traw w celu zabezpieczenia przed erozją. Dodatkowym zabezpieczeniem grobli przed gryzoniami będzie metalowa siatka. Dodatkowym uszczelnieniem grobli będzie drewniana ściana szczelna. Przelew stały w koronie budowli umocniony zostanie materacem siatkowo- kamiennym. U podstawy skarpy zostanie wykonana palisada z kołów drewnianych. Dla uzyskania zmiennych głębokości zbiornika zostanie wykonane pogłębienie w rejonie grobli. Wykop z robót ziemnych zostanie wykorzystany do wykonania wysp i górek o łącznej powierzchni 3755m2. Stopy skarp i górek zostaną zabezpieczone faszyną. Po obu stronach górki wykonane zostaną rowy stanowiące przeszkodę dla drapieżników. W płytszej części zbiornika położone zostaną głazy w celu stworzenia miejsc wygrzewania dla płazów. Na koronie grobli wykonany zostanie drewniany mostek, który stanie się idealnym miejscem do obserwacji życia na nowym zbiorniku.
Drugi zbiornik (wstępny) będzie miał powierzchnię 385m2 a jego konstrukcję piętrzącą stanowić będzie bród kaszycowy podparty ścianką szczelną drewnianą. Powyżej ścianki projektowana jest konstrukcja brodu kaszycowego z bali drewnianych na narzucie kamiennym od strony zbiornika zakończony palisadą z kołów drewnianych. Skarpa zbiornika ubezpieczona zostanie narzutem kamiennym.
Ciekawostką jest to, że podczas całych prac konieczne pozostaje zapewnienie przepływu istniejącego cieku. Organizowane są więc rurociągi tymczasowe a dla przerzutu wody w czasie budowli grobli wykorzystuje się nawet pompę.
Projekt więc oprócz swojego głównego zadania- zatrzymania wody wtapia się w otaczający teren i pełnić będzie wiele funkcji przyrodniczych. Oprócz pojawienia się nowych roślin powstałe sztuczne wyspy będą doskonałym miejscem do zakładania gniazd dla ptactwa wodnego a głazy stanowić będą nowe miejsca bytowania płazów. Do budowy zbiornika używa się w większości materiałów naturalnych a takie materiały jak siatka czy geowłóknina zostaną przykryte w maskujący sposób. Ciekawostką jest, że do budowy zbiornika zostanie zużytych aż 50m3 drewna w większości sosnowego (nazwane przez nas ołówkami) i 4m3 dębu.
Przewidziany koniec prac ustalono na 30 maja br. Mimo trwających cały czas prac woda w zbiorniku zaczyna się już gromadzić. Przewidziane efekty widać już będzie po roku od wypełnienia się zbiornika.
Całość kosztować będzie 585 348,09 zł (netto) z czego 85% to środki pochodzące z II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 🇪🇺🇪🇺 (działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska). Pozostałe 15% stanowią środki własne nadleśnictwa.