Wydawca treści
Obszary Natura 2000
Obszar Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody, wprowadzona do polskiego prawa dotyczącego ochrony przyrody w 2004 r., choć niektóre zapisy dotyczące tych obszarów włączono już do prawa polskiego w 2001 r. Natura 2000 to najbardziej kompleksowa i najlepiej legislacyjnie i politycznie przygotowaną Europejska sieć ekologiczna specjalnych obszarów ochrony, która jest wprowadzana we wszystkich krajach Unii Europejskiej, a którą tworzą poszczególne obszary Natura 2000 wyznaczane zgodnie z jednolitymi, naukowymi kryteriami zapisanymi w dyrektywie Rady Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej z 1992 r. o ochronie siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory w Europie.
Za obszary Natura 2000 uznaje się najistotniejsze tereny dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt, czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych całej Europy – czyli tzw. różnorodności biologicznej. Sposób ochrony w obrębie każdego z tych obszarów może być jednak inny. Bardzo istotnym elementem tego nowego systemu ochrony przyrody jest monitoring stanu siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt oraz ich populacji, za pomocą którego sprawdzana jest skuteczność działań ochronnych. Sieć Natura 2000 to system, który łączy dwa odrębne systemy obszarów chronionych wyznaczanych na podstawie prawa Unii Europejskiej. System ten nakłada się na dotychczasowe systemy obszarów ochrony przyrody funkcjonujące w państwach europejskich, ale nie zastępuje ich. Sieć Natura 2000 ma bowiem swe odmienne cele i funkcje. Podstawowym celem wprowadzania sieci obszarów chronionych Natura 2000 jest powstrzymanie wymierania gatunków zwierząt i roślin na obszarze Unii Europejskiej, a drugim prawie równie istotnym celem jest ochrona pełnego spektrum różnorodności biologicznej na tym obszarze w warunkach stałego monitorowania jej stanu i zachodzących zmian.
Jeden z podsystemów sieci Natura 2000 obejmuje obszary ważne dla ochrony dzikich ptaków (tzw. ostoje dzikich ptaków, formalnie nazywane „obszarami specjalnej ochrony ptaków" – OSO, a potocznie obszarami „ptasimi"). Prawną podstawa regulującą ich tworzenie jest Dyrektywa Ptasia uchwalona 2 kwietnia 1979 r., która zawiera założenia ochrony i zachowania wszystkich populacji ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim w obrębie Wspólnoty Europejskiej, prawne uregulowanie handlu i pozyskiwania ptaków łownych oraz przeciwdziałanie pewnym metodom ich łapania i zabijania. W celu gatunkowej ochrony ptaków wyznaczono ostoje - obszary specjalnej ochrony (OSO).
W ramach drugiego z podsystemów sieci Natura 2000 chronione są obszary wyznaczane dla ochrony określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk istotnych dla ochrony określonych gatunków roślin i zwierząt, innych niż ptaki (formalnie nazywane „specjalnymi obszarami ochrony siedlisk" – SOO, a potocznie obszarami „siedliskowymi"). Prawną podstawą ich tworzenia jest Dyrektywa Siedliskowa uchwalona 21 maja 1992 r. określająca zasady ochrony i zachowania siedlisk naturalnych, dzikiej fauny i flory oraz bioróżnorodności w obrębie europejskiego terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. W celu ochrony siedlisk dyrektywa wyznacza obszary określane mianem specjalnych obszarów ochrony (SOO).
W latach 2006-2007 na terenie Nadleśnictwa Dąbrowa, w ramach wyznaczania obszarów Natura 2000, została przeprowadzona Powszechna Inwentaryzacja Przyrodnicza. Podczas tych prac na terenie Nadleśnictwa stwierdzono występowanie 14 gatunków cennych roślin, w tym grzybienia północnego (Nymphaea candida) – gatunku wpisanego do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin. Jest to gatunek narażony w Polsce na wyginięcie, a jego występowanie zostało potwierdzone jedynie na 20 stanowiskach.
Prace inwentaryzacyjne wykazały dużą różnorodność siedlisk omawianego obszaru. Stwierdzono występowanie 24 przyrodniczych siedlisk leśnych i nieleśnych podlegających ochronie w ramach obszarów programu Natura 2000.
Podczas prac ujawnione zostały również cenne gatunki kręgowców. W lasach Nadleśnictwa Dąbrowa występują 3 gatunki ptaków wymienione w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Są to: bocian czarny, orzeł bielik i żuraw, mające na tym terenie swoje miejsca lęgowe. Spośród zinwentaryzowanych 4 gatunków nietoperzy mopek i nocek duży ujęte zostały w Załączniku II dyrektywy Rady nr 92/43/EEC z dn. 21.05.1992r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.
Poza wymienionymi gatunkami stwierdzono również występowanie innych cennych gatunków, takich jak bóbr, wydra, kumak nizinny i traszka grzebieniasta.
W zasięgu działania terytorialnego Nadleśnictwa Dąbrowa wyznaczono obszary:
Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Bory Tucholskie" PLB220009 – obejmuje swym zasięgiem 322 535,90 hektarów, z czego w Nadleśnictwie Dąbrowa 5488,16ha. Na obszarze tym, zainwentaryzowano 107 gatunków ptaków gniazdujących, w tym co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (PCK).
W okresie lęgowym obszar ten zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bielik (PCK), kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), podgorzałka (PCK), puchacz (PCK), rybitwa czarna, rybitwa rzeczna, zimorodek, żuraw, gągoł, nurogęś, tracz długodzioby (PCK) oraz licznie występujący błotniak stawowy.
W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego łabędzia krzykliwego (do 400 osobników) i żurawia (do 1800 osobników na noclegowisku). Utworzenie ptasiego Obszau Natura 2000 "Bory Tucholskie" sprawiła różnorodność ptactwa.
Dolina Dolnej Wisły (Kod Obszaru 040003)- specjalnej ochrony ptaków.
W zasięgu działania terytorialnego Nadleśnictwa Dąbrowa wyznaczono obszar specjalnej ochrony ptaków (wg. Dyrektywy Ptasiej) na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków NATURA 2000 - Dolina Dolnej Wisły (Kod Obszaru 040003), o powierzchni ogólnej 34 909,20 ha. Obejmuje on odcinek doliny Wisły w jej dolnym biegu, od Włocławka do Przegaliny, zachowujący naturalny charakter i dynamikę rzeki swobodnie płynącej. Rzeka płynie w dużym stopniu naturalnym korytem, z namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami, w dolinie zachowane są starorzecza i niewielkie torfowiska niskie; brzegi pokryte są mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk. Miejscami dolinę Wisły ograniczają wysokie skarpy, na których utrzymują się murawy kserotermiczne i grądy zboczowe. Wisła przepływa w granicach obszaru przez kilka dużych miast, takich jak: Toruń, Bydgoszcz, Grudziądz, Tczew.
Na tym obszarze występuje 5 gatunków ssaków wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, co najmniej 44 gatunki ptaków wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, a także 7 gatunków znajdujących się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Odnotowano tu gniazdowanie około 180 gatunków ptaków. Z grupy gatunków zagrożonych wyginięciem w Europie na tym terenie występuje 16 gatunków. Biorąc pod uwagę grupy gatunków zagrożonych wyginięciem w Polsce, na terenie tym stwierdzono: 1 gatunek skrajnie zagrożony, 6 silnie zagrożonych i 21 zagrożonych. Wśród chronionych gatunków ssaków, występujących na tym obszarze warto wymienić takie, jak: wilk, wydra, bóbr europejski, mopek, nocek duży. Występują tu 2 gatunki płazów wymienione w Załączniku II: kumak nizinny i traszka grzebieniasta. Spośród ptaków teren ten zasiedlają takie gatunki jak nurogęś, ohar, rybitwa białoczelna, rybitwa rzeczna, zimorodek, derkacz, ostrygojad, sieweczka rzeczna, mewa czarnogłowa. W okresie zimowym przebiega tędy szlak wędrówkowy takich gatunków, jak orzeł bielik, gągoł, nurogęś, bielaczek.
Równie bogata jest flora naczyniowa, licząca około 1350 gatunków roślin. Charakteryzuje ją duża różnorodność zbiorowisk, wśród których znajdują się siedliska wymienione w Załączniku I: łęgi topolowe, olszowe i jesionowe, olsy źródliskowe, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne.
W zasięgu działania terytorialnego nadleśnictwa wyznaczono Specjalny obszar ochrony siedlisk Sandr Wdy symbol PLH040017 (wg. Dyrektywy Siedliskowej) Jeden z najcenniejszych przyrodniczo fragmentów Borów Tucholskich, dolina i sandr Wdy. Obszar położony na równinie sandrowej, w którą głęboko wcina się Wda i jej dopływy, W rynnach polodowcowych i zagłębieniach wytopiskowych położone są rozmaite cenne ekosystemy wodne i bagienne. Obszar obejmuje rdzeniowe części Wdeckiego PK i jest reprezentatywny dla przyrody Borów Tucholskich.
Zamek Świecie (kod obszaru PLH040025). Zamek krzyżacki, położony w Świeciu nad Wisłą, pochodzi z XIV wieku, ale w XV w. wszedł w skład Państwa Polskiego. W XX w. przeprowadzono remont. Obecnie jest wynajęty i organizowane są w nim imprezy kulturalne. Na tym terenie występuje mopek, gatunek nietoperza wymieniony w Załączniku II.
Najnowsze aktualności
Feliks Ciechowski – leśniczy z Dąbrowy (1899 – 1945 ), dziadek „Obywatela G. C.”
Feliks Ciechowski – leśniczy z Dąbrowy (1899 – 1945 ), dziadek „Obywatela G. C.”
Leśniczy Feliks Ciechowski
Feliks i Kaziu Ciechowscy 1938 rok
Niniejszy artykuł jest próbą przedstawienia sylwetki zapomnianego pracownika jeżewskich lasów, a przede wszystkim odtworzenia dramatycznego aresztowania i wywózki za Ural i Jego tragicznej śmierci w 1945 r.
Jesienią 2011 r. w Jeżewie na miejscowym cmentarzu parafialnym odsłonięto tablice pamiątkowe poświęcone 138 mieszkańcom gminy Jeżewo, którzy zginęli w wyniku eksterminacji niemieckiej i sowieckiej w latach 1939 – 1946. Wśród 65 ofiar sowieckich znalazł się leśniczy z pobliskiego Nadleśnictwa Dąbrowa – Feliks Ciechowski. Dopiero w ubiegłym roku do moich rąk dotarła książka „Leśnicy dla Niepodległej” opracowana pod redakcją Tadeusza Chrzanowskiego i wydana przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Toruniu w 2018 r., w której na 410 stronie umieszczono krótki biogram i fotografię leśniczego. Autor notatki zapisał między innymi:” Feliks Ciechowski … dziadek Grzegorza Ciechowskiego – lidera grupy „Republika.”
Niniejszy artykuł jest próbą przedstawienia sylwetki zapomnianego pracownika jeżewskich lasów, a przede wszystkim odtworzenia dramatycznego aresztowania i wywózki za Ural i Jego tragicznej śmierci w 1945 r.
Feliks Ciechowski urodził się 26 kwietnia 1899 r. w Komorsku, gmina Warlubie, pow. Świecie. Jego rodzicami byli Jan i Elżbieta z domu Dominikowska. Zapewnie w dzieciństwie uczęszczął do szkoły powszechnej w Wielkim Komorsku. Po 25 stycznia 1920 r, kiedy Kociewie wróciło do Polski rozpoczął pracę jako kontraktowy leśniczy w Nadleśnictwie Osie. Wtedy ożenił się z Heleną Otlewską. W Osiu urodziły się najstarsze dzieci: Feliks i Janina.
W 1925 r. Ciechowscy znaleźli się w Dąbrowie, gdzie Feliks został leśniczym w miejscowym Nadleśnictwie. W trakcie pracy w Dąbrowie Feliks Ciechowski doskonalił swoje umiejętności zawodowe. W 1930 r stał się mianowanym leśniczym. Jego domeną zawodową stało się prowadzenie wszelkiej dokumentacji działań Lasów Państwowych. Z tego tytułu prowadził kancelarię nadleśnictwa, a od początku lat trzydziestych XX w. był sekretarzem Nadleśnictwa. W połowie lat dwudziestych XX stulecia zamieszkał w „sekretarzówce”, gdzie zajmował mieszkanie i prowadził deputatowe gospodarstwo rolne. W tym czasie młodzi doczekali się kolejnych dzieci ( Maria ur. 4 września 1925 r., Zbigniew ur.13 września 1929 r. – ojciec Grzegorza, muzyka, Teresa, Kazimierz).
We wrześniu 1939 r. w wyniku napaści Niemiec na Polskę Kociewie zostało opanowane przez okupanta hitlerowskiego. W lasach państwowych usunięto polskich urzędników, a wobec najbardziej patriotycznch osób nie cofnięto się przed ich represjami i eksterminacją. Niestety autorowi nie udało się dotrzeć do informacji o losach Ciechowskich w czasie wojny. Wiadomo,że bezpiecznie przetrwali do wyzwolenia w lutym 1945 r.
Z chwilą przepędzenia Niemców, na wyzwolonych ziemiach przywracano polskie władze we wszystkich strukturach gospodarczych, administracyjnych, samorzadowych , także w nadleśnictwach. Przedwojenny sekretarz z Dąbrowy stawił się do realizacji kolejnych zawodowych zadań. W międzyczasie w poszczególnych wsiach i miastach kociewskich specjalne oddziały NKWD (sowicka formacja milicyjna Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych ZSRR) przy udziale miejscowych Polaków, najczęściej przedstawicieli tymczasowej Milicji Obywatelskiej dokonywały aresztowań domniemanych wrogów ZSRR oraz osób sprzyjających Niemcom. Zatrzymania na terenie gminy Jeżewo trwały od 16 lutego do początku marca 1945 r (łącznie w całej gminie aresztowano 196 osób, w tym 50 kobiet i 146 mężczyzn).
W Dąbrowie specjalny oddział sowiecko – polski zjawił się 1 marca 1945 r. Oprawcy postanowili aresztować Feliksa Ciechowskiego i Jego córkę Marię. W archiwum IPN w Bydgoszczy znajduje się lista :”Spisy imienne Polaków deportowanych w 1945 roku z powiatu świeckiego do łagrów sowieckich” (syg. IPN By 28/5), gdzie zapisano błędnie : Ciechanowski Feliks, Jeżewo, Ciechanowska Maria, Jeżewo (powinno być: Ciechowski, na terenie gminy Jeżewo w 1945 r. nie występowało nazwisko :Ciechanowski, dopisk Z.D). Według relacji członka rodziny Ciechowskich - Michała z czerwca 2018 r. (T. Chrzanowski,red.,”Leśnicy dla Niepodległej”, Toruń 2018) Feliks stanął w obronie córki i ostatecznie „wyrwał” Ją z rąk prześladowców. Sam nie zdołał się uratować i znalazł się wśród prawie 1500 aresztowanych przez Sowietów z powiatu świeckiego. Warto dodać, że w dokumentacji z 1945 r. znajdowało się szereg błędów w pisowni nazwisk. Z „Listy” deportowanych nie wykreślono, tych osób, którym udało się uniknąć wywózki.
Wracając do Feliksa, z masą aresztowanych, pieszo przez Świecie, Grudziądz skierowano Jego do Działdowa. Tam przetrzymywano w Obozie Nakazowo – Rozdzielczym NKWD. Po pewnym czasie, pod koniec marca 1945 r. sekretarza z Dąbrowy wraz z innymi wywieziono w głąb ZSRR, za góry Ural, w rejon miasta Ufa. Miejscem docelowym stał się łagier Biełorieck leżący na szlaku Ufa – Magnitogorsk. Jedna z kobiet, która przeżyła deportację tak opisywała warunki i pracę w Biełoriecku: „Więźniowie mieszkali tutaj w prymitywnych barakach. Obok Polaków przebywali w nich także i Niemcy.Wszystkich ich zatrudniano przy wyrębie tajgi, zaś kobiety przenosiły drzewo z lasu do pobliskiego jeziora. Personel obozowy był ustosunkowany do więźniów negatywnie, stąd na porządku dziennym były prace dodatkowe, na przykład, w postaci bezcelowego przenoszenia kamieni z jednego miejsca na drugie. Bardzo dużo osób nie wytrzymywało trudnych, obozowych warunków i umierało.”(relacja Marty Goncerzewiczowej w: W. Jastrzębski, „W dalekim obcym kraju”, Pomorze, 1990 r., s. 84). Pobyt i ciężka praca w obcym kraju niestety dla Feliksa Ciechowskiego były ponad jego siły. Najprawdopodobniej zmarł On w szpitalu obozowym z wycięczenia i chorób jesienią 1945 r. Zimą 1946 r. w wyniku interwencji władz polskich, władze sowieckie zgodziły się na powrót do ojczyzny wywiezionych. W ten sposób w rodzinne strony wrócili wspóltowarzysze niewoli Feliksa: Bolesław Flatow z Laskowic i Leon Redzimski z Lipienek. W tym samym roku (15 lipca 1946 r.) Sąd Grodzki w Świeciu na wniosek Heleny Ciechowskiej uznał, na podstawie zeznań szczęśliwie powróconych, Feliksa Ciechowskiego za zmarłego i ustalił datę zgonu na 31 października 1945 r. Dopiero po 1989 r. w Polsce powoli zaczęto w poszczególnych środowiskach przywracać do zbiorowej pamięci losy tych rodaków, którym u progu wolności los zgotował deportację, poniewierkę i niejednokrotnie śmierć. 15 października 2011 r. na cmentarzu parafialnym w Jeżewie odsłonięto tablice pamiątkowe, na których wyryto imiona i nazwiska tych, którzy stracili życie za Uralem. Dla nieżyjących, jak dla Ich rodzin jest to symboliczne miejsce pochówku.
Również Lasy Państwowe zadbały o przybliżenie sylwetek zapomnianych leśników publikując okolicznościowe wydawnictwa, w tym między innymi zbiorową pracę : „Leśnicy dla Niepodległej”, wydanej w 2018 r. z biogramem Feliksa Ciechowskiego.
Uratowana przez ojca Maria zmarła 16 lipca 2002 r., natomiast syn Zbigniew zamieszkał w Tczewie, gdzie w 1953 r. wstąpił w związek małżeński z Heleną Omernik. 29 sierpnia 1957 r. w Tczewie przyszedł na świat syn Grzegorz – lider zespołu „Republika.” Wybitny muzyk rockowy,autor muzyki, tekściarz, instrumentalista zdominował polską scenę muzyczną w ostatnim ćwierćwieczu XX stulecia. Zmarł nagle 22 grudnia 2001 r.
W artykule wykorzystano:
Tadeusz Chrzanowski (red.), „Leśnicy dla Niepodległej.”, Toruń 2018
Włodzimierz Jastrzębski, „W dalekim, obcym kraju.”, Pomorze.Bydgoszcz 1990
Zbigniew Dąbrowski, „Dzieje gminy Jeżewo w latach 1945 – 2005”, w: „Gmina Jeżewo.”, praca zbiorowa, Jeżewo 2005
Zbigniew Dąbrowski, „Uroczystość odsłonięcia tablic upamiętniających mieszkańców Gminy Jeżewo – ofiar niemieckiego nazizmu (1939 – 1945) i ofiar sowieckiego totalitaryzmu, kórzy zginęli w wyniku deportacji (1945 – 1946).”, Jeżewo 2011
Akta dotyczące deportacji do ZSRR w 1945 r., sygn. IPN By 28/5
Materiały archiwalne Sądu Grodzkiego w Świeciu w sprawie o uznanie za zmarłego, sygn. IPN By 19/1-806
Akty urodzenia Marii i Zbigniewa Ciechowskich, USC Jeżewo
„Almanach leśny – Rocznik personalny administracji Lasów Państwowych”, Warszawa 1933
Encyklopedia Powiatu Działdowskiego, epdz.powiatdziałdowski.pl (dostęp:29 XI 2020 r.)
